Frengi (Sifiliz) Nedir? Sinsi Belirtileri, 4 Evresi ve Tedavisi

Frengi diğer adı Sifiliz olan, Treponema pallidum adı verilen bir bakterinin neden olduğu, cinsel yolla bulaşan (CYBH) sistemik bir enfeksiyondur. Bu bakteri, tedavi edilmediği takdirde yıllar içinde vücudun hemen hemen her organına yayılarak ciddi ve geri dönüşü olmayan hasarlara yol açabilir. Sifiliz, evreler halinde ilerleyen, sinsi bir hastalıktır; bu rehber, frengi belirtileri ve hastalığın tedavisi hakkında detaylı bilgi sunmaktadır.

Frengi (Sifiliz) Nedir?

Frengi, modern tıbbın gelişimiyle kontrol altına alınmış olsa da, dünya genelinde hala önemli bir halk sağlığı sorunudur. Hastalığın etkeni olan Sifiliz etkeni Treponema pallidum bakterisi, spiral şekilli (spiroket) bir yapıya sahiptir. Bu bakteri, insan vücudunda ciltteki veya mukozadaki çok küçük yaralardan bile kolayca giriş yapabilir.

Bulaşma Yolları ve Risk Faktörleri

Sifiliz bakterisi oldukça hassas olup, vücut dışında kısa sürede ölür. Sifiliz cinsel yolla bulaşır ve en önemli bulaşma yolu budur. Bulaşma, enfekte bir kişinin aktif lezyonu (yarası) ile teması sonucu gerçekleşir.

• Cinsel Yolla Bulaşma: Enfekte bir kişinin aktif frengi çıbanı (şankr) veya ikinci evre lezyonları ile korunmasız cinsel temas yoluyla bulaşır.

• Ağız yoluyla bulaşır mı? Evet, oral, anal veya vajinal cinsel yolla bulaşan sifiliz enfeksiyonu mümkündür. Cinsel organda sifiliz belirtisi ilk olarak ortaya çıkar.

• Doğumsal Geçiş: Hamilelik sırasında anneden bebeğe plasenta yoluyla geçmesi (doğumsal frengi) ciddi sonuçlar doğurur. Bu durum, fetal kayıp veya bebekte çoklu organ yetmezliği ile sonuçlanabilir. Gebelikte sifiliz hastalığı takibi bu yüzden kritik öneme sahiptir.

• Kan Yoluyla Bulaşma: Nadiren de olsa, aktif enfeksiyonu olan bir kişiden alınan kan veya kan ürünleri aracılığıyla da bulaşır.

Frengi ve Diğer CYBH İlişkisi

Frengi ve AIDS arasındaki fark sıklıkla merak edilir. Sifiliz bakteriyel, AIDS ise HIV virüsünün neden olduğu viral bir hastalıktır. Ancak her iki durum da cinsel yolla bulaşan hastalıklar kategorisindedir ve birinin varlığı (özellikle sifiliz şankrı), diğerinin (HIV) bulaşma riskini önemli ölçüde artırır. Bu nedenle, bir CYBH tanısı konulduğunda, diğer testler de yapılmalıdır.

Sifiliz Hastalığının Evreleri ve Gelişim Süreci

Frengi, tedavi edilmezse yıllarca süren dört farklı klinik evrede ilerler. sifiliz belirtileri, evreye göre değişir.

Birinci Evre (Primer Sifiliz)

Enfeksiyonun vücuda girmesinden sonraki ilk klinik aşamadır.

• Belirti Başlangıcı: Frengi belirtileri genellikle enfeksiyondan 10 ila 90 gün sonra başlar.

• Frengi Çıbanı (Şankr): Bu evrenin ayırt edici sifiliz belirtisi, bakterinin vücuda girdiği yerde (genital bölge, anüs, ağız, dudak) oluşan çıbanıdır (şankr). Sifiliz çıbanı tipik olarak sert tabanlı, yuvarlak, tek ve ağrısız bir frengi yarasıdır. Dudakta frengi veya ağızda sifiliz görülebilir.

• Lenf Bezleri: Bölgesel lenf bezleri şişebilir (sifiliz lenf bezleri), ancak çıban ağrısız olduğu için enfeksiyon genellikle fark edilmeyebilir.

• İyileşme Yanılgısı: Şankr, tedavi edilmese bile 3 ila 6 hafta içinde kendiliğinden kaybolur. Bu durum, hastalığın geçtiği yanılgısını yaratır, ancak bakteri vücuda yayılmaya başlamıştır.

İkinci Evre (Sekonder Sifiliz)

Primer evreden haftalar veya aylar sonra başlar ve enfeksiyonun sistemik hale geldiği aşamadır.

• Sistemik Belirtiler: Grip benzeri semptomlar (gece terlemesi, ateş, yorgunluk), boğaz ağrısı, eklem ağrısı ve iştahsızlık görülebilir.

• Cilt Döküntüleri: Frengi döküntüsü ikinci evrenin en belirgin işaretidir. Cilt belirtileri arasında vücudun her yerinde, özellikle de avuç içlerinde ve ayak tabanlarında görülen, kaşıntısız, kırmızı-kahverengi lekeler bulunur. Sifiliz sivilcesi zannedilebilir, ancak kaşıntısız olması ayırt edicidir.

• Mukozal Lezyonlar: Ağız, burun ve genital bölgede beyazımsı, nemli lezyonlar (kondiloma lata) oluşabilir. Boğazda veya dilde sifiliz yarası görülebilir.

• Saç Dökülmesi: Nadiren de olsa, düzensiz ve yamalı saç dökülmesi görülebilir.

• İyileşme: İkinci evre belirtileri de kendiliğinden geçebilir, bazen birkaç yıl aralıklarla tekrarlayabilir.

Gizli Evre (Latent Sifiliz)

Gizli evrede, enfeksiyon vücutta aktiftir ancak frengi belirtileri yoktur.

• Erken Latent: Enfeksiyonun başlangıcından itibaren ilk 12 ay içinde geçen gizli dönemdir. Bu dönemde bulaşıcılık hala yüksektir.

• Geç Latent: Enfeksiyonun başlangıcından itibaren 12 aydan daha uzun süren gizli dönemdir. Bulaşıcılık düşüktür ancak sıfır değildir. Bu evrede tek tanı aracı sifiliz kan testidir.

Üçüncü Evre (Tersiyer Sifiliz)

Tedavi edilmeyen hastaların %15-40'ında enfeksiyon başlangıcından yıllar sonra (10 ila 30 yıl) ortaya çıkar. Bu evreye üçüncül frengi veya ileri derece sifiliz de denir.

• Nörosifiliz: Bakterinin beyin ve omurilik gibi merkezi sinir sistemini etkilemesidir. Felç, körlük, işitme kaybı ve bilişsel bozukluklara yol açan beynde hasarlara neden olabilir.

• Kardiyovasküler Sifiliz: Kalp ve ana damar olan aortun hasar görmesi sonucu aort anevrizması gibi ölümcül durumlara yol açar.

• Gomlar: Cilt, kemikler ve iç organlarda büyük, kauçuk benzeri lezyonlar oluşur.

• Ölümcül Müdür? Ölümcül olup olmaması Tersiyer Sifiliz'in hayati organlarda bıraktığı kalıcı hasarlara bağlıdır. Ölüm oranı bu evrede yüksektir.

Sifiliz Tanısı: Hangi Testler Ne Zaman Yapılmalı?

Tanısı, klinik bulgular ve laboratuvar testleri ile konulur.

Laboratuvar Testleri

Frenginin hangi testte çıktığını şu şekilde sınıflandırarak anlatalım:

1. Non-Treponemal Testler (Tarama): Vücudun enfeksiyona karşı ürettiği antikorları saptar. VDRL ve RPR (vdrl rpr testi ile sifiliz araştırması) bu gruptadır.

   • Dezavantaj: Bu testler, bazı durumlarda (yalancı pozitif) sonuç verebilir (örneğin otoimmün hastalıklar, gebelik).

   • Sifiliz kan tahlilinde çıkar mı? Evet, bu testler kan örneği alınarak yapılır.

2. Treponemal Testler (Doğrulama): Doğrudan Treponema pallidum bakterisine özgü antikorları saptar (TPHA, FTA-ABS gibi).

   • Sifiliz Testi Ne Zaman Yapılmalı? Enfeksiyonun ilk evresinde (şankr çıktıktan sonra) veya şüpheli temastan 3-4 hafta sonra yapıldığında testte çıkar.

Sifiliz Pozitiflik Durumu

• Frengi pozitif nedir? Serolojik testlerin pozitif olması hastalığa karşı antikor varlığını göstermesidir.

• Ne zaman negatif olur? Başarılı tedavi sonrası, non-treponemal testler zamanla (genellikle 6 ay - 1 yıl içinde) negatife döner.

Frengi Tedavisi: İlaçlar ve İyileşme Süreci

Sifiliz tedavisi var mı ve tamamen iyileşir mi? Kesinlikle evet. Doğru zamanda doğru antibiyotiklerle tamamen tedavi edilebilir.

Frengi İlaçları

Frengi tedavisi ilaçları Penisilinlerdir.

• Penisilin (Deposilin): Frengi'nin her evresi için birincil tercih edilen ilaç, enjeksiyon yoluyla uygulanan Penisilin G'dir. Erken evrelerde genellikle tek doz yeterliyken, geç ve nörosifiliz evrelerinde tedavi süresi 3 haftaya kadar uzayabilir. Frengi iğnesi olarak da bilinir.

• Penisilin Alerjisi: Penisilin alerjisi olan hastalarda, Doksisiklin (Monodoks, Tetradox) veya Eritromisin gibi alternatif antibiyotikler devreye girer. Azitromisin tedavide direnç gelişme riski nedeniyle artık pek önerilmemektedir.Ancak klamidya tedavisi için kullanılabilir.

• Diğer İlaçlar: Augmentin veya Cipro gibi antibiyotikler, Gonore gibi eşlik eden farklı CYBH'ler varsa kullanılabilir ancak tek başına temel tedavi değildir.

Tedavi Sonrası Süreç

• İyileşme: Sifiliz yarası ne zaman geçer? Primer şankr, tedavi başlandıktan birkaç gün sonra iyileşmeye başlar. Enfeksiyon, uygun tedavi ile birkaç hafta içinde vücuttan atılır.

• Tedavi Takibi: Tedavi sonrası hastanın kan testleri (VDRL/RPR) belli aralıklarla takip edilir. Frengi testinin negatifleşmesi, tedavi başarısının kanıtıdır.

• Jarisch-Herxheimer Reaksiyonu: Tedavinin ilk 24 saati içinde yüksek ateş, titreme, kas ağrısı gibi semptomlar görülebilir. Bu, bakterilerin hızla ölmesine bağlıdır ve tehlikeli değildir.

Sifiliz Hastalığı: Çeşitli Sorular ve Komplikasyonlar

Frengi zararları tedavi edilmediği takdirde çok geniştir ve tüm vücut sistemini etkiler.

Kadın ve Erkeklerde Belirtiler

• Erkekte frengi belirtileri genellikle penisin ucunda veya gövdesinde bir sifliz çıbanı olarak ortaya çıkar. Erkeklerde sifiliz hastalığı fark edilmezse ilerleyebilir.

• Kadınlarda frengi belirtileri iç genital bölgede (vajina veya rahim ağzı) olabileceği için daha zor fark edilebilir. Bu da hastalığın ilerleme riskini artırır. Kadınlarda sifiliz hastalığı belirtileri cinsel yolla bulaşan bir hastalığın erken teşhisi için önemlidir.

Sosyal ve Hukuki Sorunlar

• Frengi Olan Biri Evlenebilir mi? Aktif enfeksiyonu bulaşıcı olduğu için evlenmek veya cinsel ilişkiye girmek sakıncalıdır. Ancak başarılı bir sifiliz tedavisi sonrası, test sonuçları negatife döndükten sonra evlenebilir. Sifiliz evlenmeye engel değildir.

• Frengi Polisliğe Engel mi? Evet, birçok askeri ve resmi görevde (polislik dahil) aktif CYBH varlığı genellikle blem çıkarmaz. Ancak ileri evrelerde oluşan ciddi sağlık sorunları nedeniyle engel teşkil edebilir. Net cevap içi başvurulacak ilgili kurumun güncel sağlık yönetmelikleri incelenmelidir.

Tedavi Edilmezse Oluşabilecek Komplikasyonlar

• Kısırlık: Tedavi edilmeyen sifiliz kısırlık yapar. Enfeksiyonun ilerlemesi üreme sistemine dolaylı olarak zarar vererek kısırlık riskini artırabilir.

• Nörolojik Hasar: Sifiliz beyne zarar verebilir. Bakterinin beyne yayılması (nörosifiliz) ciddi bilişsel ve motor bozukluklara yol açabilir.

• Göz Problemleri: Sifiliz göz enfeksiyonlarına neden olarak körlüğe dahi yol açabilir.

Sıkça Sorulan Sorular

Frengi diğer adı nedir?

Sifiliz adıyla da bilinen, Treponema pallidum adı verilen bir bakterinin neden olduğu, cinsel yolla bulaşan (CYBH) sistemik bir enfeksiyondur.

Sifiliz virüs mü, bakteri mi?

Sifiliz, bir bakteri enfeksiyonudur. Bu, tedavisinin viral enfeksiyonlarda kullanılan antiviraller yerine antibiyotikler ile yapılması gerektiği anlamına gelir.

Frengi ve AIDS/HIV arasındaki fark nedir?

Sifiliz bakteriyel bir hastalıktır; AIDS ise HIV virüsünün neden olduğu, bağışıklık sistemini zayıflatan viral bir durumdur. İkisi de cinsel yolla bulaşsa da, etkenleri ve tedavileri tamamen farklıdır.

Sifiliz cinsel yol dışında bulaşır mı?

Temel bulaşma yolu cinsel temas olsa da, hamilelik sırasında anneden bebeğe plasenta yoluyla (doğumsal sifiliz) ve nadiren de olsa enfekte kan transferiyle bulaşabilir.

Frengi ağız yoluyla bulaşır mı?

Evet. Öpüşme veya oral cinsel temas yoluyla bulaşma riski vardır, özellikle aktif çıbanının (şankr) ağız, dudak veya boğazda bulunması durumunda.

Sifiliz bulaşıcı mı ve bulaşıcılık ne zaman biter?

İlk iki evresinde (Primer ve Sekonder Sifiliz) ve erken latent evrede son derece bulaşıcıdır. Bulaşıcılık, uygun antibiyotik tedavisi tamamlandıktan ve doktorunuz testlerle onayladıktan sonra sona erer.

Frengi hangi doktor bakar?

Tanı ve tedavisi için genellikle Kadın Hastalıkları, Dermatoloji (Cildiye) veya Enfeksiyon Hastalıkları uzmanına başvurulmalıdır.

Frengi belirtileri ne zaman ortaya çıkar?

Hastalığın ilk belirtisi olan sifiliz çıbanı (şankr), enfekte cinsel temastan sonra genellikle 10 ila 90 gün (ortalama 3 hafta) içinde ortaya çıkar.

Sifiliz çıbanı nedir ve nasıl bir görüntüsü vardır?

Çıbanı (şankr), hastalığın vücuda giriş yerinde oluşan, genellikle tekil, sert kenarlı, yuvarlak ve ağrısız bir yaradır.

Erkekte sifiliz belirtileri nelerdir?

Erkeklerde ilk belirti genellikle penis üzerinde veya çevresinde ağrısız bir çıban (şankr) şeklinde görülür. İkinci evrede ise döküntü, ateş ve saç dökülmesi gibi sistemik semptomlar izler.

Kadınlarda sifiliz belirtileri nasıl anlaşılır?

Kadınlarda ilk çıban (şankr) vajina içinde veya rahim ağzında olabileceği için genellikle fark edilmesi zordur ve kolaylıkla atlanabilir. Bu nedenle düzenli testler önemlidir.

Frengi ağrı ve kaşıntı yapar mı?

Hastalığın en ayırt edici özelliklerinden biri, ilk belirti olan çıbanının ve ikinci evre döküntüsünün genellikle ağrısız ve kaşıntısız olmasıdır.

Sifiliz döküntüsü nasıl olur?

İkinci evredeki döküntüsü, genellikle avuç içleri ve ayak tabanları dahil tüm vücutta görülebilen, kaşıntısız, kırmızı-kahverengi lekeler şeklinde ortaya çıkar.

Frengi saç dökülmesi yapar mı?

Evet, ikinci evre, genellikle düzensiz ve yamalı bölgelerde saç dökülmesi (alopesi) görülebilir.

Sifiliz evreleri nelerdir ve kaç evreden oluşur?

Sifiliz, tedavi edilmezse dört aşamada ilerler: Primer (çıban), Sekonder (döküntü), Latent (gizli) ve Tersiyer (ilerlemiş, organ hasarı) evreleri.

Frengi kendiliğinden geçer mi?

Hayır. İlk evredeki çıban veya döküntü kendiliğinden kaybolsa bile, bakteri vücutta kalmaya devam eder ve yıllar sonra ciddi organ hasarlarına yol açar.

Frengi testi nedir ve ne zaman yapılmalı?

Sifiliz testi, kanda VDRL veya RPR gibi serolojik testlerle yapılır. Şüpheli temastan sonra güvenilir sonuç almak için genellikle 3-4 hafta beklenmesi önerilir.

Sifiliz kanda ne zaman çıkar?

Sifiliz antikorları, enfeksiyondan sonra genellikle 3 hafta içinde kanda tespit edilebilir hale gelir (seropozitifleşme).

Frengi için hangi antibiyotik kullanılır?

Sifilizin her evresindeki tedavisi için birincil tercih edilen ilaç, enjeksiyon yoluyla uygulanan Penisilin G'dir. Penisilin alerjisi olanlarda Doksisiklin gibi alternatifler kullanılabilir.

Frengi tedavisi ne kadar sürer?

Erken evrelerde genellikle tek doz Penisilin G yeterliyken, ilerlemiş evrelerde tedavi süresi 3 haftaya kadar uzayan enjeksiyon kürleri gerektirebilir.

Sifiliz tamamen iyileşir mi ve ne zaman negatife döner?

Erken teşhis ve uygun tedavi ile tamamen iyileşir. Test sonuçlarının (VDRL/RPR) negatife dönmesi ise genellikle tedaviden sonraki 6 ay ile 1 yıl arasında gerçekleşir.

Frengi öldürür mü?

Erken evrelerde tedavi edilirse hayati tehlikesi yoktur. Ancak tedavi edilmezse, Tersiyer Sifiliz evresinde beyin, kalp ve sinir sistemi gibi hayati organlara kalıcı zarar vererek ölümcül sonuçlara yol açabilir.

Frengi olan evlenebilir mi?

Aktif enfeksiyon bulaşıcı olduğu için tedavi bitene kadar evlenmek sakıncalıdır. Başarılı bir tedavi sonrası test sonuçları negatife döndükten sonra ise evlenmesinde bir sakınca yoktur.

Frengi kısırlık yapar mı?

Sifiliz doğrudan kısırlığa neden olmasa da, tedavi edilmeyen ve ilerlemiş enfeksiyon, üreme sistemine dolaylı olarak zarar vererek kısırlık riskini artırabilir.

Frengi beyne zarar verir mi?

Evet. Tedavi edilmezse, nörosifiliz adı verilen durumda bakteri beyne ve sinir sistemine yayılarak felç, körlük, işitme kaybı ve ciddi bilişsel bozukluklar gibi hasarlara neden olabilir.

Hamilelikte sifiliz bebeğe zarar verir mi?

Kesinlikle evet. Hamilelikte sifiliz enfeksiyonu plasenta yoluyla bebeğe geçerek doğumsal frengiye, fetal kayıplara ve bebekte ciddi organ hasarlarına neden olabilir. Bu nedenle hamilelikte tarama ve tedavi kritiktir.

Frengi yarası ne zaman geçer?

Primer evredeki sifiliz çıbanı (şankr), genellikle tedavi başladıktan sonraki birkaç gün içinde iyileşmeye başlar ve birkaç hafta içinde tamamen kaybolur.